Melk: met de M van Misleiding

Dit stuk verscheen in De Morgen van 16/6/17

In een geschil om de benaming van melk heeft het Europese Hof van Justitie deze week een uitspraak gedaan: plantaardige alternatieven voor zuivelproducten mogen niet worden verkocht als “melk”, “kaas” of “room”. Geen sojamelk dus, wel sojadrink.

De zuivelproducenten hebben goed gelobbyd. Zij waren blijkbaar bijzonder bezorgd over het welzijn van de consument. Die zou immers misleid en verward kunnen worden door dergelijke benamingen. Een redenering waar de rechter mee instemde. Maar hoe misleidend zijn woorden als sojamelk echt?

Eerst en vooral: de meeste mensen die zuivelalternatieven kopen, kopen ze precies omdat het niet om zuivel gaat. Veel van die kopers zijn lactose-intolerant. Of ze zijn veganist en willen producten boycotten die dierenleed met zich brengen. Of ze variƫren voor de gezondheid of het milieu. De producent heeft er geen enkel belang bij deze consumenten te misleiden. Wanneer termen als melk, room of yoghurt worden gebruikt, staat daar dus steeds duidelijk bij dat het om een product gaat op basis van soja of andere plantaardige ingrediƫnten.

Nutritioneel of functioneel?
Het kan verhelderend zijn om hier het volgende onderscheid te maken: zuivelalternatieven kunnen nutritioneel en/of functioneel gelijkaardig (of zelfs gelijkwaardig) zijn aan het origineel. Nutritioneel is er eventueel een klein risico op verwarring. Wanneer iemand rijstmelk of amandelmelk ziet als melk, bestaat de kans dat hij of zij deze producten ter vervanging van melk gebruikt. Veel melkalternatieven zijn verrijkt met de nodige vitaminen en mineralen, maar niet alle producten zijn volwaardige vervangers.
Wat het functionele aspect betreft is er al helemaal geen probleem. Wanneer sojamelk (u en ik mogen nog sojamelk zeggen, enkel de producent mag zijn producten zo niet noemen) “melk” wordt genoemd, toont dit de consument aan dat hij of zij het product in de keuken kan gebruiken zoals melk. Sojamelk kan met andere woorden gebruikt worden om pannenkoeken mee te bakken, sojaroom kan in de saus, en sojayoghurt kan met muesli gegeten worden voor het ontbijt. Op die manier kan de naam van het product vele consument helpen een brug te maken tussen een gekend en een nog minder gekend product.

Voordelen
En het is wenselijk dat die consumenten dat doen. Dierlijke producten vervangen door plantaardige - of het nu om zuivel of vlees gaat - heeft immers vele voordelen. De productie van een liter sojamelk vereist een veel lager land-, water- en energieverbruik vergeleken bij een liter koemelk. Koeien stoten methaan uit via maag- en darmgassen, en leveren op die manier een significante bijdrage aan klimaatverandering.
Die sojamelk veroorzaakt ook geen dierenleed. Onder melkkoeien ontwikkelt de helft een melkklierontsteking of klauwletsel en is een kwart kreupel. De meeste mensen weten ook niet dat een koe jaarlijks zwanger gemaakt moet worden, wil ze voldoende melk produceren (we spreken over de “melkgift”, alsof een koe haar melk vrijwillig afstaat aan mensen). Na het baren worden moeder en kalf onmiddellijk van elkaar gescheiden, wat duidelijk een traumatische ervaring voor beide dieren is. Geen van deze problemen heb je met de sojaboon...
Ook voor de gezondheid heeft het consumeren van volwaardige melkalternatieven voordelen. Verrijkte sojamelk bevat eiwitten, calcium en vitamine B12, maar niet de verzadigde vetten en transvetten bevat die melk bevat.
Al deze troeven zouden reden genoeg moeten zijn voor de overheid om een aanmoedigingsbeleid te voeren wat betreft zuivelalternatieven. Door een gelijkaardige benaming wordt de overstap kleiner. Maar dat is buiten de zuivellobby gerekend, die al jaren het marktaandeel van sojamelk ziet groeien en niet bij de pakken wil blijven zitten.

Ironisch
Dat de zuivelsector het heeft over misleiding van de consument is trouwens erg ironisch. Al jaren is de melklobby bezig haar producten - van boterbergen tot melkplassen - te verpatsen aan de consument met twijfelachtige gezondheidsclaims als verkoopsargument. Melk is lang niet het wondermiddel dat de melkboeren ervan willen maken. Zuivel mag dan wel veel calcium bevatten, maar dat betekent nog niet dat wie veel koemelk drinkt automatisch sterke botten ontwikkelt. We zien zelfs dat de incidentie van botbreuken het hoogst is in landen waar de meeste zuivel wordt geconsumeerd.
Een ander voorbeeld van misleiding: de vzw NICE ofwel Nutrition Information Center, verspreidt zogezegd objectieve informatie over gezonde voeding (waaronder veel pro zuiveladvies). Je moet al goed kijken om op te merken dat deze organisatie een initiatief is van de VLAM, de koepel die Vlaamse landbouwproducten promoot. Wanneer de sector dus over misleiding spreekt, dan is dat een klassiek voorbeeld van pot en ketel.

Dierlijke voedingsproducten zijn langzaam maar zeker op de teruggang. Sta me toe dat ik me waag aan een kleine voorspelling om af te sluiten. Eens komt de dag dat vlees en zuivelproducten een zodanig kwalijke reputatie zullen hebben, dat de fabrikanten van dierlijke producten zelf zullen afkomen met alternatieve benamingen.

Tobias Leenaert
Oprichter EVA vzw


Reacties

Populaire posts