Worden wij slimmer (en beter)?


Zoals in vorige post vermeld ga ik even verder door op Steven Pinkers The Better Angels of our Nature, het boek waarin betoogd wordt dat geweld op alle gebied verminderd is en dat we in de meest vredevolle eeuw ooit leven.

Een van de verklaringen die Pinker geeft voor deze positieve evolutie is de ontwikkeling van de rede en de intelligentie. Daarbij haalt hij het zogenaamde "Flynn effect" aan. Lees even Wikipedia's omschrijving van dat effect:

Het Flynn-effect is een verschijnsel in de psychodiagnostiek waarbij de gemiddelde score op intelligentietesten bij hernormering stijgt over de jaren heen (...) Een IQ test wordt in de regel genormeerd op een representatieve groep proefpersonen, waarbij het gemiddelde op 100 gesteld wordt. Berekent men enkele jaren later nieuwe normen, dan blijkt dat deze strenger worden: men moet meer vragen goed beantwoorden voor eenzelfde IQ score. Dit komt doordat de ruwe score (aantal goede antwoorden) van de nieuwe normgroep hoger ligt dan die van de eerdere. Zonder hernormering zou dit leiden tot een verhoging van het gemiddeld gemeten IQ (op de langer geleden genormeerde test) van zo'n 3 à 5 punten per decennium.

Het Flynn-effect zou (het is natuurlijk aan kritiek onderhevig) met andere woorden het volgende willen zeggen: wij worden slimmer. Nu zal u zeggen: slimmer (of rationeler) worden leidt niet noodzakelijk tot minder geweld of ethischer handelen (een aap kan geen atoombom ontwikkelen). Pinker betoogt echter dat intelligentie en rationaliteit wel een "vredebrengend" effect hebben. Ze zouden ertoe leiden dat we makkelijker afstand kunnen nemen van onmiddellijke bevrediging, dingen kunnen bekijken vanuit een wijder - minder parochiaal - perspectief, en ideeën kunnen framen in meer universele termen. Dat kan leiden tot betere morele engagementen, inclusief het vermijden van geweld.

Geweldige en hoopgevende these vond ik dit. Maar Pinker gaat nog wat verder en wordt nog concreter: we kunnen, zegt hij voorzichtig, onze recente voorouders "morally retarded" noemen. En opdat we niet zouden denken dat hij onrespectvol is naar die mensen toe, volgen een aantal sprekende voorbeelden. Ik citeer:

A century ago dozens of great writers and artists extolled the beauty and nobility of war, and eagerly looked forward to World War I. One "progressive" president, Theodore Roosevelt, wrote that the decimation of Native Amercians was necessary to prevent the continent from becoming a "game preserve for squalid savages," and that in nine out of ten cases, "the only good Indians are the dead Indians." Another, Woodrow Wilson, was a white supremacist who kept black students out of Princeton when h was president of the university, praised the Ku Klux Klan, cleansed the federal government of black employes (...). A third, Franklin Roosevelt, drove a hundred thousand American citizens into concentration camps because they were of the same race as the Japanese enemy. 

En dat ging er niet alleen in de VS zo aan toe:

On the other side of the Atlantic, the young Winston Churchill wrote of taking part in “a lot of jolly little wars against barbarous peoples” in the British Empire. In one of those jolly little wars, he wrote, “we proceeded systematically, village by village, and we destroyed the houses, filled up the wells, blew down the towers, cut down the shady trees, burned the crops and broke the reservoirs in punitive devastation.” Churchill defended these atrocities on the grounds that “the Aryan stock is bound to triumph,” and he said he was “strongly in favor of using poisoned gas against uncivilized tribes.” He blamed the people of India for a famine caused by British mismanagement because they kept “breeding like rabbits,” adding, “I hate Indians. They are a beastly people with a beastly religion” 

Vrij choquerend toch.

Zou het, in het licht van dergelijke morele en rationale evoluties, erg ongerijmd zijn om te stellen dat we binnen x aantal jaar met dezelfde verbazing zullen terugkijken naar hoe we dachten over dieren? Daarover gaat 't in een volgend stukje.

Reacties

  1. Ik weet niet of we écht slimmer geworden zijn. Misschien op een evolutionaire schaal wel. We komen van stokken en knuppels, en we maken nu volledig onbemande drones met in essentie hetzelfde effect. Ik bedoel: is intelligentie en slim-zijn eigenlijk wel hetzelfde?

    BeantwoordenVerwijderen
  2. louis, vandaar het stukje over Pinker zijn betoog dat er een link is tussen slimmer/rationeler en ethischer. het is inderdaad niet evident, maar het lijkt er toch op.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. de voorbeelden die je aanhaalt zijn wel bijna allemaal 20ste eeuws, d.w.z. vergeleken met het grootste deel van de menselijke geschiedenis net heel erg modern... en dus gedaan door historisch gezien extreem intelligente mensen, als je de Flynn-hypothese volgt. ze zijn bovendien ook nog eens gedaan door presidenten en zo die vergeleken met hun tijdgenoten een hoog IQ hadden. dus met die automatische koppeling tussen IQ en moraal valt het vermoed ik wel mee.

    (ik weet dat Pinker poneert dat statistisch gezien het wel meevalt met het aantal doden in de 20ste eeuw, maar ik heb wel bedenkingen bij zijn uitleg - ik heb zijn boek zelf niet gelezen, wel een lang stuk erover in de krant, dus misschien begrijp ik hem niet helemaal goed, maar ik vind zijn kwantitatieve vergelijking tussen de prehistorie, de middeleeuwen en de 20ste eeuw extreem ongenuanceerd. kan je het aantal slachtoffers van een veroveringstocht door mensen uit een schaarste-economie moreel gezien echt gelijk stellen met die van idelogisch gedreven conflicten uit de 20e eeuw?)

    BeantwoordenVerwijderen
  4. anoniem, ik begrijp niet helemaal wat je met je eerste alinea bedoelt. Bedoel je dat het nog erger zou zijn als we twee of meer eeuwen teruggaan? (dus een bevestiging van "waren onze voorouders moral retards?) Of lees ik het mis

    wat 't tweede betreft, 't lijkt me inderdaad ook moeilijk te vergelijken en te berekenen allemaal. nu is me wel niet duidelijk dat het in het verleden enkel over schaarste zou gegaan zijn, terwijl er nu geen schaarste meer aan te pas zou komen. schaarste is bovendien misschien wel iets dat vele verschillende vormen kan aannemen...

    BeantwoordenVerwijderen
  5. ik (niet gezien dat ik een naam mocht kiezen :-) ) bedoel dat je, als je Pinkers stelling volgt, zou verwachten dat je in de 20ste eeuw net relatief weinig van die gevallen had mogen tegenkomen. de eeuwen daarvóór zouden volgens Pinkers stelling véél gewelddadiger en immoreler moeten zijn geweest, dus is het vreemd dat net die 20ste eeuw blijkbaar nog zo'n rijke bron van gruwel is.

    i.v.m. die tweede alinea: hoe denk je dat het komt dat we sinds de tweede helft van de 20ste eeuw (na WOII) zoveel "moreler" lijken te zijn geworden, in de zin dat we - minstens in het Westen - veel terughoudender zijn geworden in onze conflicten? is dat omdat we plots zoveel slimmer zijn geworden op die halve eeuw tijd, of is het vooral omdat we na WOII hier zoveel welvaart hebben gekend? ik gok eigenlijk toch eerder op het tweede. in die zin is bv. ook WOII volgens mij beter te begrijpen als een gevolg van (onder meer) de economische crises van de jaren '20 en '30 (naast nog heel wat andere factoren) - want de duitsers in die tijd waren zeker en vast intelligent genoeg.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. dat eerste is ongeveer wat ie zegt: voor de 20ste eeuw was het volgens hem nog veel slechter

      pinker geeft natuurlijk niet 1 reden voor de evolutie hij ziet (er is ook overheid, vervrouwelijking, enz). maar welvaart staat er eigenlijk niet tussen

      Verwijderen
  6. Pierre De Groote22 januari 2013 om 09:10

    @Jeroen: ik sluit me aan bij je gokje :-)
    En wat die verdorven uitspraken en gedragingen van 20ste eeuwse politieke boegbeelden betreft: doen we 't nu zoveel beter? Je hoeft maar aandacht te hebben voor de - toegegeven: vaak subtiele - uitsluitings- en uitbuitingsmechanismen van de geglobaliseerde markteconomie.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. pierre, ik denk niet dat dergelijke dingen, zoals opgesomd, vandaag publiekelijk door wereldleiders gezegd worden? ik denk dat je toch al heel cynisch moet denken en waarnemen om dat te geloven... (pinker heeft 't trouwens in zijn boek over mensen die op elk voorbeeld dat je geeft zeggen dat 't vandaag niet beter gaat - dat zijn de mensen die in de eerste plaats baat zouden hebben bij lectuur van het boek)

    Sowieso, zeggen dat het vroeger veel slechter was, wil niet zeggen dat alles vandaag perfect (of zelfs dat het vandaag "goed" gaat).

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Pierre De Groote22 januari 2013 om 12:40

    @Tobias: heeft Pinker het ook over 'structureel geweld'? Zie bijv. http://www.rektoverso.be/artikel/de-staat-van-geweld-interview-willem-schinkel

    BeantwoordenVerwijderen
  9. 't gaat zeker niet over alle vormen van geweld, dat is zeker een terechte kritiek (vooral op de titel dan misschien; ik vermoed dat 't vooral de haalbaarheid was die pinker doet focusen op een beperkt aantal indicatoren). geweld tegenover de natuur komt er bvb niet aan te pas.

    btw, ik vraag me wel af waar vele mensen hun weerstand tegenover het idee van "het gaat beter" vandaan komt.

    BeantwoordenVerwijderen

Een reactie posten

anonieme reacties worden niet gepubliceerd

Populaire posts